ΜΑΤΤΕΟ ΑΔΕΡΦΙΚΟΣ
ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ / Η ατελείωτη χρονοτριβή

Πώς μπορεί κανείς να ονειρευτεί μέσα σε μια βιβλιοθήκη; Είναι το αίνιγμα το φόντο των εμπειριών / η ατελείωτη χρονοτριβή στη Βιβλιοθήκη των Σύγχρονων Τεχνών του ιδρύματος Μόρρα, όπου ο Matteo Fraterno θα κατοικήσει για ένα μήνα φροντίζοντας το χώρο ως καλλιτέχνης βιβλιοθηκάριος, αναστέλλοντας κάθε συνήθη δραστηριότητα κι ενεργοποιώντας μια βαθιά σχέση ανάμεσα στα βιβλία, τους επισκέπτες και τη διακόσμηση. Το άνοιγμα στο κοινό στις 15 Φεβρουαρίου, επικεντρώθηκε στην προσωρινή διαμόρφωση της επίπλωσης έτσι ώστε ο καλλιτέχνης ταξιδιώτης να φτάσει σε μια νέα κατάσταση οικειότητας με το χώρο. Μεταξύ αυτών, το κρεβάτι είναι το πιο ξεκάθαρο σύμβολο της ιδέας της κατοίκησης η οποία διαμορφώνεται μέσα από το ταξίδι του Fraterno στον αρχαιολογικό χώρο του Ωρωπού. Η τοποθέτηση φωτογραφιών ως αποτέλεσμα τεκμηρίωσης αυτής της αναγνωριστικής περιήγησης στη βιβλιοθήκη, μας καλεί να αναλογιστούμε ότι σε κάθε χώρο, αποτελεί το σημείο συνάντησης πολλών απροσδιόριστων χρόνων. Ο Ωρωπός, ένας τόπος εξορίας για τους αντιφρονούντες κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, είναι επίσης ο τόπος του Μαντείου του Αμφιάραου, όπου σύμφωνα με το μύθο οι προσκυνητές στάθμευαν τη νύχτα βιώνοντας μια κατάσταση καθαρτικής προετοιμασίας. Εξ ου και η ιδέα της μεταφοράς του κρεβατιού, μαζί με τη δυνατότητα ενός “καλύτερου ονείρου” από έναν αρχαιολογικό χώρο σε μια βιβλιοθήκη. Οι προβιές που χρησιμοποιήθηκαν για την υλοποίησή του, φτάνουν στη βιβλιοθήκη του ιδρύματος Μόρρα διασχίζοντας νοερά αλλά και ουσιαστικά την οδό Εγνατίας, υπενθυμίζοντας όχι μόνο τη μυθική διάσταση αλλά και επαναλαμβάνοντας μέσα από τις πιθανές σχέσεις τη βιωματική διαδρομή του Matteo Fraterno τεκμηριωμένη στην ταινία Radio Egatia. Σε μια βιβλιοθήκη, ο ύπνος ως προϋπόθεση για να μπορεί κανείς να ονειρευτεί γίνεται η πιο ριζοσπαστική ανατροπή ώστε να την καταστήσει μη λειτουργική, ή να την μετατρέψει σ΄ένα διαφορετικό πρότυπο, αυτό της παγκόσμιας βιβλιοθήκη του Leibniz. Το βιβλίο “ Ο βιβλιοθηκάριος “ του Leibniz του Sergio Girone μαζί με την “Ατελείωτη χρονοτριβή” – το κείμενο του Maurice Blanchot που δίνει τον τίτλο σ΄αυτήν την εμπειρία – αποτελούν ήδη τα αποτελέσματα των σχέσεων που έχουν τυχαία το προνόμιο να μεταμορφωθούν σε παραδείγματα για να ερμηνεύσουν και να ενεργοποιήσουν μια νέα πιθανή σχέση με τη γνώση που κατέχουν. Τυχαία, γιατί αυτός ο τύπος των σχέσεων και των αλληλεξαρτήσεων είναι εκ φύσεως οριζόντιος και αντι-ιεραρχικός και η σπουδαιότητα που δίνεται στους τίτλους, εδώ εξαφανίζεται στη σχετικότητα των πιθανοτήτων.Ένα αποτέλεσμα διάδρασης με τα βιβλιογραφικά υλικά, είναι η κίτρινη πολυθρόνα στην οποία αναφέρεται ο καλλιτέχνης και χρωματικά, στο βιβλίο “Μη λειτουργικές σκέψεις” (Ed. Morra). Με το ίδιο modus operandi που είχε προβλέψει ο Fraterno, το 2013 κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο παλάτι Casa Ayerbo D’ Aragona ενώ βρισκόταν σε ανακαίνιση των θυρών στον επάνω όροφο, η έμπνευση γεννιόταν από τη φυσική και νοερή διέλευση ενός τόπου που μεταμορφωνόταν. Κατά την καθημερινή και διαρκή επίσκεψη στην αυλή και τα αρχεία της μελλοντικής Casa Morra και βλέποντας τα πίσω εξωτερικά τείχη, είχε αρχίσει να καλλιεργείται η σκέψη του Le mura di Tebe από τον Emilio Villa, δημιουργώντας την ιδέα για τις πόρτες με πόμολα φτιαγμένα από την πέτρα του Λέτσε. ΄Οπως και στη ρητή αναφορά της πολυθρόνας στο έργο “Tappezzeria Fratterno” στη Γιβελίνα το 1998, μεταξύ των επίπλων στο βάζο πάνω στο γραφείο της βιβλιοθήκης είναι η απόδειξη της συμβολικής συνέχειας της πρώτης εμπειρίας συνεργασίας με τον Giuseppe Morra nella Vigna San Martino από το 1995. Αυτό που θα μπορούσε να εμφανιστεί ως κατάλογος αυτοαναφορών ή ως διάθεση για αυτοαναφορά, στην πραγματικότητα είναι η ανάγκη να κατανοηθεί ο εύθραυστος χαρακτήρας των σχέσεων που χρειάζονται φροντίδα, που έχουν ανάγκη ν΄ανανεωθούν και να μεταναστεύσουν για να διατηρήσουν την ετερογένεια διαρκώς νέων πλαισίων. Η μακρά συνεργασία του Matteo Fraterno με τον Giuseppe Morra δεν χωράει σε καμιά λίστα. Με αυτό το έργο λοιπόν, σκοπεύει να υπογραμμίσει τον διεθνή χαρακτήρα του έργου του καλλιτέχνη, δημιουργώντας ένα νέο σημείο αναφοράς μέσα σ΄έναν αστερισμό εμπειριών ανακαλώντας την Certosa το 1995 στη Villa San Martino, την εμπειρία πωλήσεων του ΠΩΛΕΙΤΑΙ στο Palazzo delle Sperimentazioni το 2010, μέχρι τη διανονή του κατά τους πρώτους μήνες του 2013, στην πιο προσωπική και ιδιωτική διάσταση της αναστήλωσης της Casa Morra.

Come sognare dentro una biblioteca? È l’enigma che fa da sfondo a ESPERIENZE/ l’infinito intrattenimento nella Biblioteca per le Arti Contemporanee della Fondazione Morra, dove Matteo Fraterno dimorerà per un mese prendendosi cura del luogo come artista bibliotecario, sospendendo il regime di attività ordinaria e attivando un rizoma di relazioni con i libri, i visitatori e l’arredo.

Il preludio all’apertura al pubblico del 15 Febbraio è consistito nella visione degli arredi temporanei per far sì che l’artista-viaggiatore giungesse ad una condizione di familiarità con una rinnovata dimensione domestica. Tra questi, il giaciglio è il segno più eloquente dell’origine del progetto di residenza, che prende forma a seguito del viaggio di Fraterno nel sito archeologico di Oropos. Collocare nella biblioteca alcune tracce della documentazione fotografica di questa perlustrazione, significa invitare a riflettere sul fatto che in ogni luogo si addensa un montaggio di tempi multipli, talvolta incommensurabili. Oropos, luogo di esilio per i dissidenti durante la Dittatura dei colonnelli, è anche il sito dell’Oracolo di Anfiarao dove, secondo il mito, i pellegrini sostavano per la notte in una condizione di incubazione purificatrice. Di qui l’idea di far migrare il giaciglio, insieme alle condizioni di un “sognare meglio”, da un sito archeologico ad una biblioteca. Le pelli di montone utilizzate per la sua realizzazione, approdano nella biblioteca della Fondazione Morra transitando idealmente e materialmente dalla Via Egnatia, rievocando non soltanto la dimensione mitica, ma ribadendo, tra le relazioni possibili, l’itinerario esperienziale di Matteo Fraterno documentato nel film Radio Egnatia. In una biblioteca il sonno come condizione per poter sognare, diventa lo scarto più radicale per renderla non funzionale o per renderla un modello differente, quello della biblioteca universale di Leibniz. Il libro Il bibliotecario di Leibniz di Sergio Givone, insieme a L’infinito intrattenimento – il testo di Maurice Blanchotche dà il titolo a questa esperienza – sono già le tracce di relazioni che hanno il privilegio accidentale di trasfigurarsi in paradigmi per interpretare e attivare una nuova possibile relazione con la conoscenza da possedere. Accidentale perché quello delle relazioni e delle interrelazioni è un carattere costitutivamente orizzontale e antigerarchico, e la centralità generalmente attribuita ai titoli, qua si dissolve in un riferimento tra i possibili.